Filistin’in kuzeyinde bulunan tarihi şehir Akka’da 1936 yılında doğan Kanafani, 8 Temmuz 1972’de 36 yaşında öldürüldü. Filistin devrimci mücadelesinin neden İsrail’in ilk hedefleri arasında yer aldığı bu yazının sonunda daha iyi anlaşılacaktır. İsrail İşçi Partisi’nin lideri ve uzun zaman başbakanlık yapan Golda Mair’in Gassan Kanafani’yi anlatan sözlerini okumamız yeterlidir: “Eğer Filistin halkının kamplarda ve sokaklarda, insanlarının ruh halini ve yaşadıklarını ve devrimin halini anlamak istersek, Gassan Kanafani’nin yazılarını takip etmemiz yeterlidir…”
Gazeteci olan ve 11 Aralık 1967’de FHKC (Filistin Halk Kurtuluş Cephesi) örgütünün kurucularından ve aynı zamanda Polit Büro üyesi olan Gassan Kanafani, Filistin’in özgürlük mücadelesinde George Habbaş, Vadi Haddad, Abu Ali Mustafa ile birlikte, sağın (El Fetih) mücadele anlayışını reddederek feodal ve gerici Arap ülkelerinin liderleriyle ittifak yapılarak bir yere varılamayacağına inandı. Kanafani, Filistin mücadelesi için gerçek anlamda Marksist-Leninist devrimci yolu ve işgale karşı direniş anlayışını benimseyen insanlardandı. Filistin devrimci hareketinin ilk ve temel taşlarını oluşturan FHKC’nin içinde, kültürel/siyasi bilinç devriminin silahla birlikte aynı zamanda ve aynı yoğunlukta yürütülmesi gerektiğini hem örgüt içinde hem de kendisinin kurduğu El’hadef dergisinde inançla savundu. El’hadef ilk sayfasında -aynı Lenin’in Pravda’sı gibi- “Öyle bir gazete düşünün bir kıvılcıma benzesin, o kıvılcım büyük bir ateşe dönecektir” diyordu.
Devrimin edebiyatı “direnişin edebiyatı” temelini kuran/araştıran Kanafani, örgütün içinde bir sağlam bölgesel/enternasyonalist kültürel eğitimin her devrimcinin ruh gıdası olması gerektiğini hep savundu. Devrimci silah taşıyorsa, aynı silahının gücü olduğu gibi kültür ve bilinç gücüyle kuşatılması gerektiğini hep dile getirdi. Büyük eser nitelindeki kısa hikâyeleri, romanları ve tiyatro eserleri, Filistin halkının derin yarasını anlatıyordu. Yaratıcılığı ve aramızdan erken ayrılışı, onun hakkında yapılan araştırmalara da kaynak oldu. “Neden İsrail’in ilk hedefleri arasına girdi?” sorusunun cevabı onun yaşamında gizliydi.
Onun yaratıcılığını gösteren en önemli kısa romanlarından biri olan “Güneşin Altındaki Adamlar”ın hikâyesinde Kanafani; “neden tankın duvarına vurmadılar?”sorusuyla işgal edilen bir ülkenin yaşama hakkı elinden alınmış halkının psikolojisini tüm açıklığıyla gözler önüne seriyordu. O hikâyede zengin Arap petrol ülkesine giden üç ayrı nesilden kaçak Filistinlinin durumunu ve yaşadıklarını anlatıyordu. Filistinliler, vize alamadıkları için bir petrol tankerinin şoförüyle – o da Filistinli!!!- onlar için büyük bir rakam sayılabilecek bir paraya anlaşıyorlardı. Amaçları petrol ülkesine gizlice girebilmekti. Hayatları değişsin diye kaçıyorlardı, sınırda şoförün fazla durması ve sınır bekçisinin sorgulamayı uzatması ve gevezeliği yüzünden tankerin içinde boğularak ölmeleri, şoförün tankerin kapısını açtığında ve cesetlerle karşılaştığında yüksek sesle tekrar tekrar kendine sorması: “Neden tankerin duvarına vurmadılar nefessiz kaldıklarında?” Neden boğularak ölmeyi tercih ettiler? Korktular… Yaşadıkları sıkıntıları giderebilmek için zengin bir dünya hayal ederek mi? Aynı sıkıntıya tekrar dönmemek için mi? Boğularak gelen bir ölümün, boğularak yaşamaktan daha kolay gelmesinden mi? Kendi gerçeklerinden kaçıyor, umutlarını kolayca hiçe sayabilecek bir adama teslim ediyorlardı. Korku… İşte bu korkunun yarattığı derin endişeler İsrail liderlerinin içindeydi. Sadece silahını değil, kalemini de kuşanan bir insandı Gassan Kanafani…
Hayatta kısa bir süre kalan/öyle gözüken, 36 yaşında şehit düşen bir devrimcinin uzun yaşamına/mücadelesine bir göz atalım ve sizinle paylaşalım…
DEVRİMCİ EDEBİYATÇI OLARAK GASSAN KANAFANi…
Yukarıda bahsettiğimiz gibi, direnişinin edebiyatını araştırırken, bilimsel bir araştırma olarak yaklaşmak gerektiğinin bilincindeydi. Sadece edebiyat olarak ya da kültür olarak da yetinmemek gerektiğini biliyordu. 1919’da İngilizlerin işgali altında bulunan Filistin halkının direnişi ve özellikle 1936’da “1936 devrimi sorunu” altında yaptığı uzun araştırma/okuma niteliğindeki kitapları devrimci insanların dikkate almaları gerektiğini ve FHKC’nin içinde okutulması/eğitilmesi ve tartışılması gerektiğini bir ilke olarak koydu. FHKC’nin ilk genel kurulunda ve programında yer almasını üstüne basa basa savundu. Filistin tarihini sorgularken doğru ve bilimsel saptama yapmak gereğini şiddetle savundu, tarihi yazılmamış ya da saptırılmış olarak -ki, normal bir sonuç bu, bir ülke işgal altında uzun bir süre içinde yaşarsa 1919–1948-
O dönem işgalciler tarafından ya geçiştirilir ya da saptırılır. Neden 1936’da İngilizlere karşı direnişin doruk noktasına geldiği belirtilmez. İngilizlere karşı dünyada ilk defa ve rekor düzeyde olarak tarihe geçen 6 aylık bir genel grev vardır bu tarihte Filistin’de. Bu süre içinde grevi başlatan ve önderlik yapan İzzeddin El-Kassam (şu anda HAMAS’ın askeri kanadının adı buradan ilham almıştır) bir cami imamıydı ve Filistin toprağının kutsal olmasından dolayı, halk İngilizlere karşı bu imama sadık kalıp takip etmiştir. Yine aynı lider (El-Kassam) İngilizlerle oturup anlaşarak grevi bitirmiştir. Sonrasında ise anlaşma yaptığı işgalci İngilizler tarafından sınırdışı edilmiştir. Filistin halkı 1919-1948 tarihleri arasında İngiliz işgali altında yaşamış ve bu uzun süre boyunca direniş göstermiştir. Bu direnişin neden başarılı bir sonuç getirmediğini – bunca kitleyi arkasına almış olmasına rağmen (Filistin halkının tümü diyebiliriz!!) ve halkın tamamına yakını genel grevin olduğu 6 ay boyunca hiçbir ticaret yerini açmamasına rağmen- şehirlerde, kasabalarda, köylerde, Filistinlilerin dillerinde, hikaye, şiirler, halk müziğinin zengin bir tablo oluşturduğu halde ve neden bunca acıya rağmen başarılmamış olmasını, Gassan Kanafani basit ama aynı zamanda derin bir saptamayla işaret etti; din ve feodalizm, gerici Arap liderlerinin rolü de çok etkiliydi bu direniş süresinde.
Yazdığı araştırmalarda ve eserlerinde hem zengin direnişin izlerini, hem de başarısızlığı ve bunun bilimsel nedenlerini ele aldı.
“Kör Adamla Sağır Adam” hikâyesinde topluma zeki ve derin bir yaklaşımda bulunuyordu, halkın hurafelere inancını ve dini farklı bir ele alışı vardı. O hikâyede iki adamın toplumun zorlamasıyla “ermiş” sanılan bir şeyhin türbesinde buluştukları anları ve aralarında geçen konuşmaları anlatıyordu: “Sağır olan, kör adama neden oraya geldiğini sorar bağırarak. Kör adam anlatmaya başlar ama sağır olan onu duyamayacağını söyler. Çünkü kendisi sağırdır. Kör adam işaretle ailesini ve çalıştığı iş yerini anlatır, -fırın işçisi olarak çalışmaktadır- sonra kör sorar işaret diliyle sağırın neden geldiğini, bağırarak da olsa anlatır; Birleşmiş Milletler’in insani yardım kuruluşunda çalıştığını ve sağırlığın tek güzel tarafının, o azıcık yardımı alabilmek için insanların oluşturduğu kalabalık selinin sesini duymamak olduğunu söyler. Zorla ve işaret diliyle ona buraya gelmesinin, ailesinin tekrar işitme hissine kavuşacağını ısrarla anlatmalarından kaynaklandığını belirtir. Ermiş kişinin kendisinin mezarının başındaki ağaçta yüzünün belirdiğini ve herkesin bundan medet umduğunu ve herkesin hastalığını iyileştirdiğini – tıpkı kendisininki gibi- gelme nedenini de anlatır kör olana. Kör ona sorar: “Peki ne görüyorsun orada?”. Sağır olanı pek net göremediğini söyler. Kör adam; gel omzuma çık diye teklif eder, sağır kabul eder ve gülmeye başlar. Kör olanı ne gördüğünü sorar merakla, sağır dur bir dokunayım der ve alaycı, gür, keskin bir sesle mezarda haykırır: “Sadece mantar… Sadece mantar…” Kör adamla sağır olanı, ikisinin birleşiminin bir tam adam ettiğini topluma işaret eder; özürlülüklerini tamamlayarak, böylece uzun ve sağlam bir dostluk kurarak, topluma karşı batıl inanışlara karşı, işgale karşı direnişin içinde yer alır. Bu kısa hikâyeyle farklı bir bakış açısı yakalar Gassan Kanafani.
İkinci büyük damgayı ise Filistin Halk Edebiyatında 1948’de İsrail tarafından işgal edilen topraklarda yetişen Filistinli edebiyatçıların eserlerine dikkat çeken devrimci/edebiyatçı olarak Filistin tarihinde yer aldığında vurur. Ciddi araştırmalar yapar, sadece bununla da yetinmez, orada halkevleri, kütüphaneler ve FHKC’nin kollarına bağlı olan gazete, dergi ve kültürel yayınlara maddi manevi destek sağlanmasını kendine görev bilir. Bu şekilde orada yetişen ve Filistin kimliğiyle bütünleşen edebiyatçıların ve Filistin halkının dünya tarafından tanınmasını sağlar. Çünkü Filistin’in 1948 işgali altında, Filistin edebiyatında önemli rol oynayan ve tarih niteliğinde eserler yazan bir nesil vardı .
Bunlardan birkaçı dünya ve Arap edebiyatında önemli rol oynadı; Mahmud Derviş, Samih El Kassem, Leyla Tokan, Tevik Zeyad…
Eserleri 20 dile çevirilen bu büyük dava adamı ve edebiyatçının ne yazık ki Türkçe’ye çevirilmiş bir kitabı bulunmamakta.
Kaynak: Arapçadan çeviri – İşçi Köylü gazetesi
Vikipedi ye yansıyan hayatı
Gençliği
Ghassan Fayiz Kanafani 1936 yılında Akka’da doğdu. Sünni mezhebinden olmasına karşın avukat olan babası onu misyoner okuluna gönderir. 1948 Arap İsrail savaşına kadar Yafa’da yaşar sonra ailesi ile birlikte sürgüne gitmek zorunda kalır. Önce Lübnan’a giderler sonra ise mülteci olarak Suriye’de yaşarlar. Kanafani liseyi 1952 yılında tamamlar.
Politika
Aynı yıl Şam Üniversitesi’nin Arap Edebiyatı bölümüne kaydolur. Fakat, 1955 yılında Arap Ulusal Hareketi içerisindeki politik etkinliği nedeniyle sürülür. Bu talihsizliklerden sonra, Kuveyt’e yerleşir. Kuveyt’te profesör olarak çalışmaya başlar ve politik olarak daha fazla aktif olur. AUH’ne bağlı, George Habaş tarafından kurulan Al-Ra’i ( Düşünce) adlı gazeteyi çıkarır. Bu gazetede, Marksizm ile ilgilenmeye başlar.
1960 yılında Beyrut’a döner ve AUH’ye bağlı Al-Hurriya gazetesini çıkartır. 1961 yılında çocuk hakları eylemcisi Danimarkalı Anni Høver’la tanışır ve iki çocukları olur. 1962 yılında, Nasırcı gazete, Al-Muharrir (Kurtarıcı)’de çalışır. 1967 yılında bir diğer Nasırcı gazete, Al-Anwar (Aydınlanma)’da redaktör olarak çalışır.
Filistin Halk Kurtuluş Cephesi
AUH’nin Filistinli kanadı 1967 yılında Filistin Halk Kurtuluş Cephesi olur. Kanafani örgütün sözcülüğünü yapar. 1969 yılında FHKC’nin parti programını yazar. Bu programla FHKC kendisini resmi şekilde, Marksist-Leninist olarak tanımlar. Aynı dönemde, içlerinde Al-Hadaf (Hedef)’in de bulunduğu çeşitli gazeteler çıkarır. Bu sırada, politik, kültürel ve tarihsel bir çok deneme ve makale yayınlar. Temmuz 1972’de, yeğeniyle birlikte aracında yerleştirilen bombanın patlaması sonucu ölür.Filistinliler, Kanafani’nin öldürülmesinden İsrail gizli servislerini sorumlu tutarlar. Bu suikast Münih’in intikamı eylemlerini hatırlatsa da, Münih Olimpiyatları Rehine Olayı Kaffani’nin öldürülmesinden sonra gerçekleşmiştir.
Edebi Eserleri
Kanafani, 18 kitap yazmıştır. Aynı zamanda kültür, politika ve Filistin halkının mücadelesi üzerine yüzlerce makalesi vardır. Kanafani’nin Arap edebiyatının modernleşmesinde önemli bir etkisi vardır ve Filistin edebiyatının önemli bir figürüdür. Kitapları genellikle Filistin ve Filistin halkı üzerinedir ve sık sık mülteci olarak özgün tecrübelerinden bahsetmektedir.
Eserleri
* Ard al-burtuqal al-hazin, 1963
* rijal fi-sh-shams, 1963
* al-bab, 1964
* ‘aalam laysa lana, 1965
* ‘adab al-muqawamah fi filastin al-muhtalla 1948-1966, 1966
* ma tabaqqa lakum, 1966
* fi al-adab al-sahyuni, 1967
* al-adab al-filastini al-muqawim taht al-ihtilal: 1948-1968, 1968
* ‘an ar-rijal wa-l-banadiq, 1968
* umm sa’d, 1969
* a’id ila Hayfa, 1970
* al-a’ma wa-al-atrash, 1972
* Barquq Naysan, 1972
* al-qubba’ah wa-l-nabi, 1973
* thawra 1936-39 fi filastin, 1974
* jisr ila-al-abad, 1978
* al-qamis al-masruq wa-qisas ukhra, 1982
* ‘The Slave Fort’ in Arabic Short Stories, 1983
