VI
Şimdi de Onaltılar Kongresine Jura Komitesi tarafından sunulan raporu okuyunuz.
“Bu rapor dikkatle okunduğunda” diyor bunların resmi organı Revolution Sociale (16 Kasım), “Jura Federasyonu üyelerinden bekleyebileceğimiz bağlılığın ve pratik zekanın kesin ölçüsünü verecektir.”
Rapor, “bu dehşet verici olaylara” -Fransız-Prusya savaşına ve Fransa’daki İç Savaşa- “Enternasyonalin kesimleri içindeki durum üzerinde … moral bozucu bir etki” olarak değiniyor.
Fransız-Prusya savaşı, aslında, çok sayıda işçileri iki ordu içinde toplayarak, kesimlerin dağılmaları sonucundan başka bir şey veremeyecek idiyse de, imparatorluğun düşmesinin ve Bismarck’ın açık açık bir istila savaşı ilan etmesinin, Almanya ve İngiltere’de, Prusyalılardan yana saf tutan burjuvazi ile, enternasyonal duygularını şimdiye kadar olduğundan çok daha fazla göstermiş olan proletarya (sayfa 333) arasında amansız bir mücadeleye yolaçtığı da bir o kadar doğrudur. Tek başına bu bile, Enternasyonalin her iki ülkede de bir zemin bulması için yeterliydi. Amerika’da, bu aynı olgu, geniş Alman proleter göçmen grubunda bir bölünme yarattı; enternasyonalist taraf kendisini şovenist taraftan kesenkes ayırdı.
Öte yandan, Paris Komününün kurulması Enternasyonalin genişlemesine görülmemiş bir dayanak ve, Jura kesimleri dışında, bütün kesimlerin onun ilkelerine güçlü bir biçimde destek olmalarını sağlamıştır; Jura kesimlerinin raporu ise şöyle devam ediyordu: “Bu devasa savaşın başlaması … bazılarına kaçıp giderek zayıflıklarını gizlemeyi düşündürdü. … Birçokları için (kendi safları içindeki) bu durum, bir tükenmişlik belirtisidir”, ama “tersine … bu, Enternasyonali” kendi tarzlarına uygun olarak, “baştanbaşa değiştirebilecek bir durumdur.” Böylesine elverişli bir durumun daha derin bir biçimde incelenmesi ile, bu alçakgönüllü arzunun ne olduğu anlaşılacaktır.
Dağılmış ve o zamandan beri yerini Malon kesimine bırakmış olan İttifakı bir yana bırakacak olursak, Komitenin, yirmi kesimin durumu konusunda rapor vermesi gerekiyordu. Bunlardan yedisi İttifaka açıkça sırt çevirmişlerdi; bu konuda raporda şöyle deniliyor:
“Bienne’li kutucuların ve oymacı ve modelcilerin kesimleri, onlara gönderdiğimiz yazışmaları hiç bir zaman yanıtlamadılar.
“Neuchâtel zanaatçılarının, yani marangozların, kutucuların, oymacı ve modelcilerin kesimleri, Federal Komiteden gelen mektuplara hiç bir yanıt vermediler.
“Val-de-Ruz kesimi konusunda hiç bir haber alamadık.
“Locle’li oymacılar ve modelcilerin kesimleri, Federal Komiteden gelen mektuplara hiç bir yanıt vermediler.”
Özerk kesimlerle onların Federal Komitesi arasındaki özgür ilişki diye adlandırdıkları şey işte budur.
Bir başka kesim, “Courtelary bölgesi oymacıları ve modelcilerinin kesimi, üç yıllık inatçı bir direnmeden sonra … şu anda”, bunların Onaltılar Kongresine iki delege göndermelerine hiç bir biçimde engel o1mayan Enternasyonalden bağımsız olarak, “… bir direnme demeği kurmaktadırlar.” (sayfa 334)
Bunun ardından tamamıyla ölü dört kesim geliyor
“Bienne’nin merkez kesimi şu anda dağılmıştır; ama kendisini bu kesime adamış üyelerden biri, kısa bir sure önce, bize, Enternasyonalin Bienne’de tekrar doğduğunu görme umudunun bütün bütün yokolmadığını yazdı.
“Saint-Blaise kesimi dağılmıştır.
“Catébat kesimi, parlak bir yaşamdan sonra, bu yiğit (!) kesimi dağıtmak üzere o bölgenin efendileri (!) tarafından çevrilen dolaplara boyuneğmek zorunda kaldı.
“Son olarak, Corgémont kesimi de işverenlerin çevirdikleri dolapların kurbanı olmuştur.”
Bunun ardından, “faaliyetlerini askıya alma gibi akıllı bir önlem almış olan” ama Onaltılar Kongresine iki delege göndermekten de geri durmayan Courtelary bölgesinin merkez kesimi gelmektedir.
Şimdi de varlıkları büyük bir sorun olan dört kesime geliyoruz
“Grange kesimi, küçük bir sosyalist işçiler nüvesi durumuna indirgenmiştir. Bunların yerel faaliyetleri, üyelerinin sayıca çok az oluşları yüzünden felce uğramaktadır.
“Neuchâtel merkez kesimi, olaylardan oldukça zarar görmüştür, ve eğer bazı üyelerinin bağlılıkları ve eylemleri olmasaydı dağılması kaçınılmaz olurdu.
“Locle merkez kesimi, birkaç ay ölümle kalım arasında gidip geldikten sonra, sonunda dağıldı. Ama çok kısa bir süre önce tekrar kuruldu”, besbelli ki sırf Onaltılar Kongresine iki delege gönderebilmek için.
“Chaux-de-Fonds Sosyalist propaganda kesimi, kritik bir durumda bulunuyor. … Durumu, iyileşmek bir yana, daha da kötüye gidiyor.”
Bunun ardından, ancak şöyle bir değinilen ve durumların konusunda tek söz söylenmeyen iki kesim, Saint-İmer ve Sonviller inceleme çevreleri geliyor.
Geriye, Merkez kesim adını taşıdığına bakılırsa öteki ölü kesimlerin kalıntısından başka bir şey olmayan örnek kesim kalıyor.
“Moutrer merkez kesimi, kesinlikle, en az zarar gören olmuştur. … Komitesi, Federal Komiteyle sürekli bağlantı (sayfa 335) halinde olmuştur … henüz hiç bir kesim kurulmamıştır…”
Bu da kolayca açıklanıyor:
“Moutier kesiminin faaliyetleri, ulusal geleneklerine bağlı … bir emekçi halkın mükemmel tutumundan özel bir destek görmüştür; bu bölgenin işçi sınıfının, siyasal unsurlardan daha da uzak durduğunu görmeyi çok isterdik.”
Gerçekten de, bu raporun “Jura Federasyonu üyelerinden bekleyebileceğimiz bağlılığın ve pratik zekanın kesin ölçüsünü verdiği” görülüyor.
Bunu, komitelerin ilk yerleşim yeri olan Chaux-de-Fonds işçilerinin kendileriyle ilişki kurmayı hep reddetmiş olduklarını ekleyerek tamamlayabilirlerdi. Bunlar, Onaltıların tamimini, daha 18 Ocak 1872 Genel toplantısında, Londra Konferansı kararlarını ve ayrıca Mayıs 1871 tarihli Fransız İsviçresi Kongre kararını oybirliği ile destekleyerek yanıtlamışlardır: “Bakunin’i, Guillaume’ı ve bunların yandaşlarını ilelebet Enternasyonalin dışında bırakmak.”
Kendi ifadesiyle “Enternasyonal içerisinde savaş, açık savaş” başlatmış olan bu sözde Sonvillier Kongresinin yürekliliği konusunda daha fazla şey söylemeye gerek var mı?
Olduklarından çok daha fazla ses çıkartan bu adamlar, elbette ki, altedilmez bir başarı kazanmışlardı. Liberal ve polis basınının tamamı açıkça bunlardan yana oldu; Genel Konseye karşı giriştikleri kişisel iftiralarda ve Enternasyonali hedefleyen güçsüz saldırılarında, birçok ülkedeki sözde reformcular tarafından desteklendiler: İngiltere’de, çevirdikleri entrikalar Genel Konsey tarafından açığa çıkartılan burjuva cumhuriyetçiler tarafından; İtalya’da, Stefanoni’nin sancağı altında, “Genel Usçular Derneği”ni, genel karargahı Roma’da bulunan ve tüzüğü onbin frank bağışta bulunan her burjuvanın Kongre binasında mermer bir büstünün dikilmesine olanak tanıyan tanrıtanımaz rahiplerin ve rahibelerin manastırı olan “Genel Usçular Derneği”ni, bu “otoriter” ve “hiyerarşik” örgütü[239]Neuer Social-Demokrat’tan[240] ayrı olarak, Prusya-Alman İmparatorluğu için “beyaz gömlekliler”[241] rolünü oynayan Bismarck sosyalistleri tarafından.
Sonvillier kardinaller meclisi, yaptığı acıklı bir çağrıyla (sayfa 336) Enternasyonalin bütün kesimlerinden, yurttaş Malon ve Lefrançais’ye göre “Londra Konseyinin ardı arkası gelmez yetki tecavüzlerine bir son vermek için”, ama aslında Enternasyonalin yerine İttifakı geçirmek için derhal toplanacak bir kongrenin ivediliği konusunda diretmelerini istiyor. Bu çağrı öylesine yüreklendirici bir tepki gördü ki, bunlar, derhal, son Belçika Kongresinde onaylanan bir kararı tahrif etme işine giriştiler. Resmi organlarında (Revolution Sociale, 4 Ocak 1872) şöyle deniliyor:
“Son olarak, daha da önemlisi, Belçika kesimleri, 24 ve 25 Aralıkta Brüksel Kongresinde biraraya geldiler ve bir Genel Kongrenin toplanmasının ivediliği konusunda Sonvillier Kongresinde alınmış olanla özdeş bir kararı oybirliği ile kabul ettiler.”
Belçika Kongresinin bunun tam tersini kabul ettiğini belirtmek önemlidir. Bu karar, gelecek hazirana kadar toplanmayacak olan Belçika Kongresine, Enternasyonalin bir sonraki Kongresine sunulmak üzere yeni bir Genel Tüzük hazırlama görevini veriyordu.
Enternasyonal üyelerinin büyük bir çoğunluğunun arzusu uyarınca, Genel Konsey, yıllık Kongreyi ancak Eylül 1872’de toplayacaktır.
VII
Konferanstan birkaç hafta sonra, İttifakın en etkin ve en ateşli üyeleri Albert Richard ve Gaspard Blanc Londra’ya geldiler. Amaçları Fransız mülteciler arasından, kendilerince Thiers’ten kurtulmanın ve ortaklıkta kalmamanın tek yolu olan imparatorluğun yeniden kurulması için çalışmaya gönüllü yandaşlar bulmaktı. Genel Konsey, Brüksel Federal Konseyi de dahil, bütün ilgilileri bunların bonapartçı tertipleri konusunda uyardı.
Bunlar, Ocak 1872’de, Albert Richard ve Gaspard Blanc imzasıyla, “L’Empire et la France nouvelle, Appel du peuple et de la jeunesse à la conscience Française, Brüksel 1872” başlıklı bir kitapçık yayınlayarak maskelerini çıkartıp attılar.
İttifak şarlatanlarına özgü bir alçakgönüllülükle şu (sayfa 337) martavalları atıyorlardı:
“Fransız proletaryasının o büyük ordusunu kurmuş olan bizler, … Enternasyonalin Fransa’daki en etkin önderleri olan bizler,[13*]… ne mutlu ki, vurulmadık ve altında savaşmakta olduğumuz sancağı onların (yani: muhteris parlamenterlerin, kendini beğenmiş cumhuriyetçilerin, her türden sözde-demokratların) suratlarına çarpmak ve bizi bekleyen iftiralara, tehditlere ve her türden saldırılara karşın, vicdanımızın ta derinliklerinden gelen ve çok geçmeden bütün Fransızların yüreklerinde yankısını bulacak olan haykırışı şaşkın Avrupa’nın suratına haykırmak için buradayız: ‘Yaşasın İmparator!'”
“Gözden düşürülmüş ve aşağılanmış olan Napoleon III’ün itibarı, parlak bir biçimde iade edilmelidir”; ve Invasion III’ün gizli fonlarından para alan Albert Richard ve Gaspard Blanc, özellikle bu itibar iadesiyle görevlendirilmişlerdir.
Kaldı ki, şunu da itiraf ediyorlar: “Bizleri imparator yanlısı yapan, düşüncelerimizin geçirdiği olağan evrimdir.”
İşte İttifakçı dindaşlarını sevindirmesi gereken bir itiraf. Solidarité’nin güzel günlerinde olduğu gibi, A. Richard ve G. Blanc, gene, kendi “olağan evrim” ilkelerine göre, tıpkı mahkumun güneş altında yürümekten uzak durması gibi, olsa olsa işçilerin her türlü siyasete karışmaktan uzak durdukları en mutlak despotizm altında gerçekleşebilecek olan “siyasetten uzak durma”ya ilişkin eski klişeleri geveliyorlar. (sayfa 338)
“Devrimcilerin zamanı geçmiştir” diyorlar. “… komünizm Almanya’ya ve İngiltere’ye, özellikle Almanya’ya hapsolunmuştur. Dahası, sonradan baştanbaşa tüm Enternasyonale yayılmak üzere, uzun bir süre ciddi olarak geliştirildiği yer de burasıdır, ve Alman etkisinin Birlik içersindeki bu kaygı verici yayılışının, Birliğin gelişmesini duraksatmaya, ya da daha doğrusu, hiç bir Almandan bir kez olsun bir slogan edinmemiş olan merkezci ve güney Fransa kesimlerinde ona yeni bir yön vermeye olan katkısı hiç de az olmamıştır.”
Bu, İttifakın kuruluşundan beri, bir Rus olarak, Latin ırklarını temsil etme özel görevini üstlenmiş olan büyük kahinin sesi olmasın sakın? Yoksa bunlar “Alman ya da bismarkçı zihniyeti Enternasyonale yutturmaya çalışan geriye gidişi” suçlayan Revolution Sociale’in (2 Kasım 1871) “hakiki misyonerleri” midirler?
Ama çok şükür ki, gerçek gelenek kaybolmamış ve Albert Richard ve Gaspard Blanc baylar vurulmamışlardır! Böylece, bunların kendi “katkıları”, esas olarak “özerk” bonapartçı kesimler kurmaya çalışarak, Enternasyonal için merkezi ve Güney Fransa’daki kesimlerde izlenecek “yeni bir yön saptamak”tan ibarettir.
Londra Konferansınca tavsiye edildiği gibi, proletaryanın siyasal bir parti oluşturmasına gelince, bizler -Richard ve Blanc-:
“İmparatorluğun tekrar kurulmasından sonra, derhal, yalnızca sosyalist teorileri ele almakla kalmayacak, bunlan yığınların devrimci örgütlenmesi yoluyla uygulamaya koyma yolundaki her türlü çabaya da girişeceğiz.”
Kısacası, bu baylar “Enternasyonalin … özellikle Latin ülkelerdeki gerçek gücünü oluşturan” o büyük “kesimlerin özerkliği ilkesi”nden yararlanarak, bütün umutlarını Enternasyonal içersindeki anarşiye bağlıyorlar.
Anarşi: sosyalist sistemlerden bir dizi slogan dışında hiç bir şey almamış olan ustaları Bakunin’in büyük savaş atı işte budur. Bütün sosyalistler, anarşiden şunu anlarlar: Proleter hareketin hedefi, yani sınıfların kaldırılması, bir (sayfa 339) kez gerçekleşti mi, üreticilerin büyük bir çoğunluğunu çok küçük bir sömürücü azınlığın boyunduruğu altında tutmaya yarayan devlet gücü yokolur, ve hükümetin işlevi basit yönetsel işlevlerden ibaret hale gelir. İttifak ise tamamen farklı bir tablo çiziyor. Proleter saflar içersindeki anarşinin, sömürücülerin ellerindeki büyük toplumsal ve siyasal güç yoğunlaşmasını kırmanın en şaşmaz aracı olduğunu ilan ediyor. Bu bahaneyle, eski dünyanın Enternasyonali ezmenin bir yolunu bulmaya çalıştığı bir sırada, Enternasyonalden, örgütünün yerine anarşiyi geçirmesini istiyor. Uluslararası polis de, Thiers cumhuriyetini kraliyet pelerinine sararak sürdürmek için bundan başka bir şey istemiyor.[14*] (sayfa 340)
Londra, 5 Mart 1871
33, Rathbone place, W.
Ocak ortası-5 Mart 1872 arasında Marx ve Engels tarafından yazılmıştır.
1872’de, Cenevre’de, broşür olarak yayımlanmıştır: Les Preten du esscissions dans l’Internationale, Genevre 1872
Dipnotlar
[1*] Uluslararası Sosyalist Demokrasi İttifakı. -Ed.
[2*] Neçayev duruşmasının bir özeti kısa bir süre sonra yayınlanacaktır. Okur orada, Bakunin’in dostlarının Enternasyonale atfettikleri aptalca ve rezilce ve, vecizelerden örnekler bulacaktır. [Yazarların notu.]
[3*] Karl Marx tarafından kaleme alınmış olan. “Genel Konseyden Latin İsviçresi Federal Konseyine” başlıklı tamim. -Ed.
[4*] Son üç aydan beri, B. Malon’un Enternasyonalin kurucusu diye çok klişeleşmiş bir biçimde reklamını yapmış ve yazdığı kitabı[227] Komün konusundaki tek bağımsız yapıt diye adlandırmış olan dostları, bu Batignolles Belediye Başkan yardımcısının şubat seçimleri arifesinde takınmış olduğu tavrı biliyorlar mı? Komünün gelmekte olduğunu henüz görmemiş olan ve meclise seçilmeyi başarmaktan başka gözü hiç bir şey görmeyen B. Malon, o sıra, dört komitenin listesinde Enternasyonal üyesi olarak yeralmak için tertiplere girişmiştir. Bu amaca ulaşmak için Paris Federal Konseyinin varlığını küstahça yadsımış ve kendisinin Batignolles’te kurmuş olduğu bir kesimin listesini tüm Birliğin listesiymiş gibi komitelere sunmuştur. -Daha sonra, 19 Martta, açık bir belgede, arife günü başarılan büyük Devrimin önderlerine hakaret etti.- Bu tepeden tırnağa anarşist kişi, bugün, bir yıl önce dört komiteye söylediği şeyi yayınlıyor ya da yayınlamıştır: Enternasyonal benim! B. Malon, hem Louis XIV’ü ve hem de çikolata imalâtçısı Perron’u aynı anda gülünç bir biçimde taklit etmenin yolunu bulmuştur. Perron kendi çikolatasının yenebilecek tek çikolata olduğunu ilan etmişti! [Yazarların notu.]
[5*] Konseyin ulusal bileşimi şöyleydi: 20 İngiliz, 15 Fransız, 7 Alman (ki bunlardan beşi Enternasyonalin kurucu üyeleridir), 2 İsviçreli, 2 Macar, 1 Polonyalı. 1 Belçikalı, 1 İrlandalı, 1 Danimarkalı ve 1 İtalyan. [Yazarların notu.]
[6*] Bundan kısa bir süre sonra, Genel Konseye sokmayı istedikleri bu Chautard, Thiers’nin polisi olduğu gerekçesiyle kesimden atıldı. Onu suçlayanlar ile, kendilerini Genel Konseyde temsil etmekte onu herkesten daha değerli bulmuş olanlar aynı kimselerdi. [Yazarların notu.]
[7*] İçki içmemeye yeminli kimseler. -ç.
[8*] Konferansın İşçi Sınıfının Siyasal Eylemi üzerine kararı şöyledir:
“Tüzüğün önsözündeki şu pasajı: ‘işçi sınıfının iktisadi kurtuluşunun her siyasal hareketin, bir araç olarak, tabi olması gereken büyük amaç olduğu;
“Uluslararası İşçi Birliğinin Kuruluş Çağrısının (1864) şu sözlerini: ‘Toprakbeyleri ve sermye beyleri kendi iktisadi tekellerini savunmak ve devamını sağlamak için kendi siyasal ayrıcalıklarını her zaman kullanacaklardır. Emeğin kurtuluşunu teşvik etmek bir yana, onun yoluna olası her engeli koymayı sürdüreceklerdir. … Siyasal iktidarın ele geçirilmesi, bu yüzden, çalışan sınıfların en büyük görevi olmuştur’;
“Lozan Kongresinin (1867) aldığı şu kararı: ‘İşçilerin toplumsal kurtuluşu onların siyasal kurtuluşundan ayrılamaz’;
“Fransız Enternasyonallerinin plebisit arifesindeki (1870) sözde komplosuna ilişkin Genel Konsey açıklamasındaki şu sözleri: ‘Elbette ki, Tüzüğümüzün metni uyarınca, İngiltere’deki, Kıta üzerindeki ve Amerika’daki bütün şubelerimiz, yalnızca işçi sınıfının militan örgütlenme merkezleri olma değil, ayrıca kendi ülkelerinde nihai amacımızın -işçi sınıfının iktisadi kurtuluşunun- gerçekleşmesine yönelik her siyasal hareketi de destekleme özel görevine sahiptirler’;
“İlk Tüzüğün hatalı çevirilerinin Uluslararası İşçi Birliğinin gelişmesine ve eylemine zarar veren çeşitli yorumlara yolaçmış olduğunu;
“Enternasyonalin, işçilerin kurtuluşa yönelik her çabasını amansızca ezen ve sınıf ayrımını ve mülk sahibi sınıfların buradan kaynaklanan siyasal egemenliğini kaba kuvvet yoluyla sürdürmeye çalışan azgın bir gericilik karşısında bulunduğunu;
“Mülk sahibi sınıfların bu kolektif gücü karşısında, işçi sınıfının, mülk sahibi sınıflarca kurulmuş bütün eski partilerden ayrı ve onlara karşı bir siyasal parti haline gelmedikçe bir sınıf olarak davranamayacağını;
“İşçi sınıfının böyle bir parti haline gelişinin Toplumsal Devrimin ve onun nihai amacının -sınıfların kaldırılmasının- zaferinin güvence altına alınması bakımından vazgeçilmez olduğunu;
“İşçi sınıfının şimdiye kadarki iktisadi mücadeleleriyle yaratmış bulunduğu birleşik gücün, aynı zamanda, toprak beylerinin ve kapitalistlerin siyasal gücüne karşı mücadeleler için de bir araç olarak kullanılması gerektiğini;
“Gözönünde bulunduran Konferans, bütün Enternasyonal üyelerine şunu anımsatır:
“İşçi sınıfının savaşkan konumunda, onun iktisadi hareketi ile siyasal eylemi birbirlerine ayrılmazcasına bağlıdır.” [Yazarların notu.]
[9*] Sözü edilen kişi Bakunin’dir. -Ed.
[10*] Jules Favre’nin yabancı güçlere göndermiş olduğu genelge ve “Tarım” Meclisi üyesi Sacase’nin Dufaure projesi konusundaki raporu da dahil, son zamanlardaki polis yayınları, İttifakın tantanalı manifestolarından yapılmış alıntılarla doludur.[234] Radikallikleri tümüyle sözde kalan bu sekterlerin lafazanlıkları, gericilerin emellerine çok iyi hizmet etmektedir. [Yazarların notu.]
[11*] Bakunin’in bir dostu olan sekreterleri tarafından temsil olunan Proletaryanın Kurtuluşu Derneğinin görünürdeki düşünceleri o sıra bunlardı. Ama bu kesimin eğilimleri aslında çok farklıydı. Dernek, ikili oynayan bu haini zimmetine para geçirmekten ve Turin polis şefiyle dostluk ilişkisi kurmaktan ötürü ihraç ettikten sonra, kendisiyle Genel Konsey arasındaki bütün yanlış anlamaları ortadan kaldıran açıklamalarda bulundu. [Yazarlarının notu.]
[12*] Bir Kongre toplamanın ihanetin ya da aptallığın doruğu olacağı bir sıra Genel Konseyi kapalı bir konferans toplamış olmakla suçlamayı sürdüren ittifakın sayın başları, kayıtsız şartsız şamatadan ve açıklıktan yana olan bu kimseler, Enternasyonal içerisinde, Tüzüğümüzü çiğneyerek, Enternasyonalin kesimlerini, onlardan habersizce, Bakunin’in tekkesine sokma amacıyla bizzat Enternasyonale karşı yönelmiş gerçek bir gizli dernek örgütlediler.
Genel Konsey, önümüzdeki Kongrede, bu gizli örgüt ve onun bazı ülkelerdeki, örneğin İspanya’daki elebaşları hakkında bir soruşturma açılmasını isteme niyetindedir. [Yazarların notu.]
[13*] “Teşhir Kazığına!” başlığı altında, 15 Şubat 1872 tarihli L’Egalité’de (Cenevre) şöyle deniyordu:
“Komün hareketinin Güney Fransa’daki yanılgısının öyküsünü anlatmanın günü daha gelmedi; ama bizim, çoğu 30 Nisan Lyons ayaklanmasının acıklı yenilgisine tanık olan bizlerin, bugün için açıklayabileceğimiz şey, ayaklanmanın başarısızlığa uğramasının nedenlerinden birinin, her yere girip çıkan ve perde arkasında duran A. Richard’ın emirlerini yerine getiren G. Blanc’ın korkaklığı, ihaneti ve hırsızlığı olduğudur.
“Dikkatle hazırlanmış manevralarıyla bu sefiller, ayaklanma Komitelerinin hazırlık çalışmalarına katılmış olanların birçoğunu bile bile tehlikeye attılar.
“Dahası, bu hainler, Enternasyonali Lyons’da gözden düşürmeyi o denli başarmışlardı ki, Paris Devrimi olduğunda, Lyons işçilerinin Enternasyonale hiç bir güvenleri kalmamıştı. Hiç bir örgütlenmenin olmayışının nedeni budur, ayaklanmanın başarısızlığının nedeni budur, öyle bir başarısızlık ki, kendi yalıtılmış güçlerine dayanmak zorunda bırakılmış olan Komünün düşmesi sonucunu vermeye mahkumdu! Ancak bu kanlı dersten sonradır ki, bizim programımız Lyons’lu işçileri Enternasyonalin bayrağı etrafında toplayabilmiştir.
“Albert Richard, Peygamber Bakunin’in ve avanesinin gözdesiydi.”
[14*] Tarımcılar Meclisi üyesi Sacase, Dufaure yasası üzerine raporda, her şeyden çok Enternasyonalin “örgütüne” saldırıyor. Bu örgütten kesinlikle nefret ediyor. “Bu korkunç Birliğin yükselen hareketini” ortaya koyduktan sonra, şöyle devam ediyor: “Bu Birlik … kendisinden önceki tekkelerin karanlık uygulamalarını … reddediyor. Örgütü çok açık bir biçimde kurulmuş ve değiştirilmiştir. Bu örgün gücü sayesinde … eylem ve etki alanını durmadan genişletmiştir. Dünyanın her yerinde genişlemektedir.” Bunun ardından “örgü tün kısa bir betimlemesini” veriyor ve şöyle bitiriyor: “Ustalıklı birliği ile … bu sınırsız örgütün planı işte budur. Gücü, bu anlayışından gelmektedir. Ayrıca ortak eylemleriyle birbirlerine bağlı olan sayısız yandaşlarına ve, son olarak da, onları harekete geçiren altedilmez dürtüye dayanmaktadır.” [Yazarların notu.]
Açıklayıcı Notlar
[204] Enternasyonal İçindeki Sahte Bö!ünme!er. – Uluslararası İşçi Birliği Genel Konseyinin özel tamimi. Buradaki bellibaşlı önermeleri Marx 5 Mart 1872 tarihli Konsey toplantısında ortaya koymuştu. Bu belgede Marx ve Engels bakuninciliği, işçi sınıfının yığınsal hareketine düşman ve teorik gerilik, yığınsal devrimci hareketten yalıtılmışlık, dogmacılık ve “devrimci” maceracılık özelliklerini taşıyan sekterliğin bir göstergesi olarak teşhir etmektedirler. Marx ve Engels, sekterliğin toplumsal köklerinin küçük-hurjuva zihniyetinin işci sınıfı üzerindeki etkisinde yattığını ortaya koymuşlar ve işçi sınıfının tekkeleri altetmek için kendi yığınsal devrimci örgütüne sahip olması gerektiğini vurgulamışlardır. Bu örgüt, bütün ülkelerin proleterlerinin gerçek ve militan birliği olan Enternasyonaldi. Bakununcilerin Genel Konseyin işlevini salt bir haberleşme ve istatistik bürosunun işlevlerine indirgemek yolundaki istemlerinin kabul edilmesi, proletaryanın disiplinli ve ideolojik bütünlüğe sahip kendi örgütünü kurmasının reddi demek olurdu. Marks’ın ve Engels’in Genel Konseyin işlevlerine ilişkin olarak yuruttükleri mücadele, özünde, proleter partinin örgütsel ilkeleri uğruna verilen bir mücadeleydi. Bu tamim, Konseyin oybirliği ile aldığı kararla Mayıs 1872 sonunda Fransızca olarak yayınlandı. -296.
[205] 1850’lerin sonundan itibaren İngiliz işçilerinin temel istemlerinden biri de dokuz saatlik işgünü olmuştur. Mayıs 187l’de, Newcastle’da, inşaat işçilerinin ve makinistlerin büyük bir grevi başladı. Bu grevin başını, sendikalara üye olmayan işçileri ilk kez olarak mücadeleye sokmuş olan Dokuz-Saat Birliği çekiyordu. Bu birliğin başkanı Barnett, Enternasyonalin Genel Konseyine başvurarak, grev kırıcılarının İngiltere’ye getirilmelerinin önlenmesini istedi. Genel Konseyin etkin desteği sayesinde bu sağlandı. Ekim 1871’de, işçilerin 54 saatlik iş haftası elde etmeleriyle, grev başarıya ulaştı. -297.
[206] Genel Konsey, 25 Temmuz 1871’de, Engels’in Eylül 1871’de Londra’da Enternasyonalin kapalı bir konferansının toplanması yolundaki önerisini kabul etti. O tarihten sonra, Marx ve Engels, konferans için yoğun bir örgütsel ve teorik hazırlık içine girdiler; Genel Konsey toplantılarında tartışılan ve sonra da Londra Konferansına sunulan gündemi ve karar taslaklarını hazırladılar. -298.
[207] Jules Favre’ın 26 Mayıs 1871 tarihli mektubu, Fransa’nın yurtdışındaki diplomatik temsilcilerine Avrupa hükümetlerinin, Komün mültecilerinin adi suçlular olarak tutuklanmaları ve geri iade edilmeleri yolunda ikna edilmelerini öneriyordu.
Dufaure, Fransız Ulusal Meclisinin özel bir komisyonu tarafından hazırlanmış ve 14 Mart 1872 tarihinde yasalaşan bir yasa tasarısı sunmuştu. Bu yasaya göre, Enternasyonal üyeliği hapis cezasıyla cezalandırılabiliyordu. -298.
[208] 1871 yazında Bismarck ve Avusturya-Macaristan şansolyesi Beust, işçi sınıfı hareketine karşı ortak bir mücadele başlattılar. 17 Haziran 1871’de Bismarck, Beust’a Enternasyonalin faaliyetlerine karşı Almanya’da ve Fransa’da alınan önlemlere ilişkin bir muhtıra gönderdi.
Alman ve Avusturya imparatorları, Enternasyonale karşı alınacak önlemleri görüşmek üzere Ağustos 1871’de Gastein’de ve Eylülde de Salzburg’da özel toplantılar yaptılar.
Enternasyonale karşı başlatılmış olan genel kampanyaya İtalyan hükümeti de katıldı. Ağustos 1871’de Napoli kesimini kapattı ye başta Th. Cuno olmak üzere Enternasyonalin üyelerini cezalandırmaya başladı.
1871’in ilkyazında ve yazında, İspanyol hükümeti de, işçi örgütlerine ve Enternasyonalin kesimlerine karşı baskı önlemlerine başvurdu; bu durum, İspanyol Federal Konseyi üyeleri Mora’yı, Morogo’yu ve Lorenzo’yu Lizbon’a gitmek zorunda bıraktı. -299.
[209] Londra Konferansı, Marx’ın önerisi üzerine, Genel Konseye, İngiltere için bir Federal Konsey kurma talimatı verdi, çünkü 1871 güzüne kadar bu işlevi yerine getiren Genel Konseyin kendisiydi. Enternasyonalin İngiliz kesiminin temsilcilerinden oluşan İngiliz Federal Konseyi, Ekim 1871’de kuruldu. Ama daha baştan, Hales’in başını çektiği bir grup reformcu, Konseyin önderleri arasına sızmanın yolunu buldu ve Genel Konseye ve onun İrlanda sorunu konusundaki proleter enternasyonalizmi politikasına karşı bir kampanya başlattı. Hales ve öteki reformcular, bu mücadelelerinde, İsviçreli anarşistlerle, Birleşik Devletler’in burjuva reformcularıyla, vb. işbirliği yaptılar. Lahey Kongresinin ardından, İngiliz Federal Konseyinin reformcu kanadı, Kongre kararlarını tanımayı reddetti ve bakunincilerle birlikte, Genel Konseye ve Marx’a karşı iftiracı bir kampanyaya girişti. Reformcular, Marx ve Engels’i etkin bir biçimde destekleyen öteki Federal Konsey üyelerinin muhalefetiyle karşılaştılar. Aralık 1872’nin başlarında, Federal Konseyde bir bölünme oldu; Lahey Kongresi kararlarına bağlı kalan bazı Konsey üyeleri kendilerinden oluşan bir İngiliz Federal Konseyi oluşturdular ve New York’a taşınmış bulunan Genel Konseyle doğrudan ilişki kurdular. Reformcuların İngiliz Federasyonunun yönetimini ele geçirme girişmnleri böylece sonuçsuz kaldı.
İngiliz Federal Konseyi, Enternasyonalin faaliyetlerinin bir bütün olarak sona erdiği ve oportünizmin İngiliz işçi sınıfı hareketi içerisindeki geçici bir zafer kazandığı 1874 yılına kadar fiilen varoldu. -299.
[210] Burada, 1871 Londra Konferansının çeşitli sekter grupların Enternasyonale girmelerini engelleyen II no’lu Kararına değiniliyor: “Ulusal Konseylerin Seçilmeleri, vb.”. -300.
[211] Kolokol. – Aleksandır Herzen ve Nikolay Ogaryos’un 1857-67’de Rusça olarak, ve 1868-69’da da Rusça ekleriyle birlikte Fransızca olarak çıkardıkları devrimci-demokrat bir Rus gazetesi; 1865’e kadar Londra’da, sonra da Cenevre’de basılmıştır. -300.
[212] Burada Bakunin’in 15 Şubat 1862 tarihli Kolokol’un 122-23. sayılarının eki olarak yayınlanan Manifestosuna değiniliyor: “Rus, Polonyalı ve Tüm Slav Dostlara”. -300.
[213] Barış ve Özgürlük Ligası. – Çeşitli küçük-burjuva ve burjuva cumhuriyetçileri ve liberalleri tarafından 1867’de İsviçre’de kurulan burjuva-pasifist bir örgüt. -300.
[214] Enternasyonalin Brüksel Kongresi, 6-13 Eylül 1868 tarihlerinde yapıldı. Marx, bu Kongrenin hazırlıklarına etkin bir biçimde katıldı ama toplantılarında bulunmadı. Kongrede İngiltere, Fransa, Almanya, Belçika, İsviçre, İtalya ve İspanya işçilerini temsil eden yaklaşık 100 delege vardı. Kongre, demiryollarının, yeraltı kaynaklarının, madenlerin, ormanların ve ekilebilir toprakların kamu mülkiyetine aktarılmasının zorunluluğu konusunda önemli bir karar kabul etti. Bu karar, Fransız ve Belçikalı prudoncuların çoğunluğunun kolektivist bakış açısını benimsemiş olduklarını ve Enternasyonal içerisinde proleter sosyalizmin küçük-burjuva reformculuğu üzerinde zafer kazanmış olduğunu gösteriyordu. Kongre, ayrıca, Marx’ın sekiz saatlik işgünü, makinelerin kullanımı, Barış ve Özgürlük Ligasının Bern Kongresine (1868) karşı takınılacak tavır konularında önerdiği kararları ve, bir de, Alman delegasyonu adına Lessner’in önerdiği ve bütün ülkelerin işçilerine Marx’ın Kapital’ini incelemelerini ve bu yapıtın Almanca’dan öteki dillere çevrilmesini salık veren bir kararını kabul etti -300, 345.
[215] Burada, Barış ve Özgürlük Ligasının Eylül 1868’de Bern’de toplanan Kongresinde, Bakunin’in kendi hazırladığı karmakarışık sosyalist programı (“sınıfların toplumsal ve iktisadi eşitliği”, “devletin ve miras hakkının kaldırılması”, vb.) kabul ettirme çabasına değiniliyor. Bu projesi oyçokluğu ile reddedilince, Bakunin, bu Ligadan ayrılmış ve Uluslararası Sosyalist Demokrasi İttifakını kurmuştur. -300, 507.
[216] Enternasyonalin Cenevre Kongresi 3-8 Eylül 1868 tarihlerinde toplandı ve Genel Konsey kesimlerinden ve İngiltere’deki, Fransa’daki, Almanya’daki ve İsviçre’deki işçi derneklerinden altmış delege katıldı. Marx, Genel Konseyin resmi rapor olarak, “‘Geçici Genel Konsey Delegelerine Talimatlar. Çeşitli Sorunlar”ı okudu. Bu talimatlarda yer alan maddelerin çoğunluğu Kongreye katılmış olan prudonculara karşın, Kongre kararları olarak onaylandı. Cenevre Kongresi, aynı şekilde, Uluslararası İşçi Birliğinin Tüzüğünü ve Yönetmeliklerini de onayladı. -301, 4980
[217] Enternasyonalin 2-8 Eylül 1867’de toplanan Lozan Kongresi, Genel Konseyin ve Enternasyonalin örgütlerinin çeşitli ülkelerde güçlenmekte olduğunu gösteren yerel raporları dinledi. Genel Konseye karşın, prudoncular, kendi gündemlerini kabul ettirdiler; Kongre, kooperatif çalışma, kadın emeği, eğitim gibi, Kongrenin dikkatini Genel Konseyin önerdiği önemli sorunlar üzerinde yoğunlaştırmaktan alıkoyan önemsiz sorunları bir kez daha tartışmak zorunda kaldı. Her ne kadar prudoncular kendi kararlarından bazılarının kabul edilmesini sağladılarsa da, Enternasyonalin yönetimini ele geçiremediler o Kongre, Genel Konseyi eski bileşimiyle tekrar seçti ve Londra’da kalmasını kararlaştırdı. -301.
[218] Gizli devrimci eylemlerde bulunmakla suçlanan öğrenciler aleyhine açılmış olan Neçayev duruşmasına, Temmuz-Ağustos 1871 tarihlerinde St. Petersburg’da bakıldı. Neçayev, Bakunin’le daha 1869’da ilişki kurmuş ve bazı Rus kentlerinde Narodnaya Rasprava adlı bir gizli dernek kurma yolunda eyleme geçmişti. Bu dernek “mutlak yıkım” biçimindeki anarşist düşünceleri yayıyordu. Devrimci düşünceye sahip öğrenciler ve orta sınıf aydınları, çarlık rejimini kıyasıya eleştirdiği ve ona karşı kesin bir mücadeleye girişilmesini savunduğu için onlara çekici gelen Neçayev’in bu örgütüne katıldılar. Neçayev, Bakunin’den Avrupa Devrimci Birliği diye bir örgüte ait bir temsilcilik belgesi almış ve kendisini Enternasyonalin temsilcisi olarak yutturmak için bundan yararlanmış ve böylelikle kendi örgütünün üyelerini kandırmıştır. 1871’de Neçayev örgütü parçalanmış ve bu örgütün kullandığı maceracı yöntemler, üyelerinin yargılanmaları sırasında açıkça ortaya çıkmıştır.
Londra Konferansı, Utin’e, bu yargılama konusunda kısa bir rapor hazırlama görevini vermişti. Utin, böyle bir rapor yerine, Enternasyonalin Lahey Kongresi için, Ağustos 1872’nin sonlarında, Bakunin’in ve Neçayev’in Enternasyonale karşı yürüttükleri faaliyetlere ilişkin Marx’a özel mektup biçiminde bir rapor göndermiştir. -305.
[219] Le Progrè. – Aralık 1868’den Nisan 1870’e kadar, Locle’de, Guillaume’un yönetimi altında Fransızca olarak yayınlanmış bakuninci bir gazete. -305.
[220] Le Travail. – Enternasyonalin Paris kesiminin haftalık organı; 3 Ekim-12 Aralık 1869 tarihleri arasında Paris’te yayınlanmıştır. -306.
[221] Feodal soyluluğa ait olan bu örgüt 1464’ün sonlarında Fransa’da kurulmuş ve Louis XI’in Fransa’yı tek bir merkezi devlet altında birleştirme politikasına karşı çıkmıştır. Bu Birliğin üyeleri Fransa’nın “ortak çıkarları” için çalışıyorlardı. -306.
[222] La Solidarité. – Nisan-Eylül 1870’te. Neuchâtel’de, ve Mart- Mayıs 1871’de Cenevre’de Fransızca olarak çıkan bakuninci bir haftalık gazete. -307.
[223] Burada, Cenevre’de ve civarında büyüklü-küçüklü atelyelerde saat ve mücevherat üretiminde çalışan işçilere, ve ayrıca bu maddelerin üretimini ev sanayii biçiminde yürüten üreticilere değiniliyor. -307.
[224] Burada, James Guillaume ve Gaspard Blanc’ın Enternasyonalin kesimlerine hitaben yazdıkları ve Solidarité gazetesinin eki olarak Neuchâtel’de yayınlanan 5 Eylül 1870 tarihli manifestoya değiniliyor. -308.
[225] Lyons ayaklanması, Sedan yenilgisinin haber alınmasıyla 4 Eylül 1870’te başladı. Bakunin, 15 Eylül’de Lyons’a gelerek hareketin önderliğini ele geçirmeye ve kendi anarşist programını uygulamaya kalkıştı. 28 Eylül günü yandaşları bir hükümet darbesi girişiminde bulundular, ama işçiler desteklemediğinden ve belirli bir eylem planına sahip olmadıklarından bu girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı. -308.
[226] Bakunin’in yandaşlarından biri olan Paul Robin, Nisan 1870’te, Paris Federal Konseyine, Latin Federal Komitesi olarak La Chaux-de-Fonds’da yapılan bir kongrede anarşistler tarafından kurulmuş olan Federal Komiteyi tanımasını önermişti. Genel Konseyin, Paris Federal Konseyi üyelerine, İsviçre’deki bölünmenin ne anlama geldiğini açıklamasından sonra, Paris Federal Konseyi, bu konu Genel Konseyin yetki alanına girdiği için, müdahale etme hakkına sahip olmadığına karar verdi. -310.
[227] B Malon, La troisieme dérfaite du proletasiat Français, Neuhâtel 1871. -310.
[228] Bu kesim 6 Eylül 1871’de, aynı yılın ağustos ayında dağıtılmış olan ve “Sosyalist Demokrasi İttifakı” adını taşıyan Cenevre kesiminin yerine kurulmuştu. Bu kesimin eski üyeleri Jukovski, Perron ve ötekilerin yanısıra, aralarında Jules Guesde ve Benoit Malon’un da bulundukları bazı Fransız mülteciler de bu yeni “Sosyalist Devrimci Propaganda ve Eylem Kesimi”nin örgütlendirilmesi işine katıldılar -310
[229] La Revoıution Sociale. – Ekim 1871’den Ocak 1872’ye kadar Cenevre’de yayınlanan haftalık bir Fransız gazetesi, Kasım 1871’den itibaren anarşist Jura Federasyonunun resmi organı. -311, 512.
[230] Le Figaro – 1854’ten itibaren Paris’te yayınlanmaya başlayan İkinci İmparatorluk hükümetine bağlı gerici bir Fransız gazetesi.
Le Gaulois – Tutucu-monarşist bir günlük gazete, büyük burjuvazinin ve aristokrasinin organı; 1867’den 1929’a kadar Paris’te yayınlanmıştır.
Paris-Journal – Polisle bağlantıları olan günlük gerici bir gazete; 1868’den 1871’e kadar Paris’te Henri de Pène tarafından çıkartılmıştır. Enternasyonale ve Paris Komününe iftiralarda bulunmuştur. -311
[231] Burada “Konferansın Özel Kararları” başlıklı XIII. Kesimin 2 no’lu kararına değiniliyor. Bu karar, “Fransız-Alman Savaşı sırasında Alman işçilerinin görevlerini yaptıklarını” ilan ediyordu. -316.
[232] Journal de Gneve national, politique et littéraire, – 1826’dan beri çıkmakta olan tutucu bir gazete. -321;
[233] Çartizm. – İngiliz işçilerinin 1830’lar ve 1840’larda giriştikleri devrimci bir yığın hareketi. 1838’de çartist1er, parlamentoya sunulmak üzere, 21 yaşın üzerindeki erkeklere oy hakkı, gizli oy, parlamento adaylarında aranılan belli bir mülke sahip olma koşulunun kaldırılması, vb. istemlerinde bulunan bir dilekçe (People’s Charter) hazırladılar. Hareket büyük toplantılar ve gösterilerle başladı; slogan, People’s Charter’ın uygulaması için mücadeleydi. 2 Mayıs 1842’de çartistler, parlamentoya, bu kez bir takım toplumsal istemler içeren (daha kısa işgünü, daha yüksek ücretler, vb.) ikinci bir dilekçe gönderdiler. Bu dilekçe parlamento tarafından reddedildi. Buna karşılık olarak çartistler, bir genel grev örgütlediler. 1848’de, bir üçüncü dilekçeyle birlikte parlamentoya yığınsal bir yürüyüş planladılar. Ama hükümet, askeri birlikler getirerek bunu önledi. Bundan aylarca sonra, parlamento dilekçeyi inceledi ve reddetti. 1848’den sonra çartist hareket gücünü yitirmeye başladı.
Çartist hareketin başarısızlığa uğramasının temel nedeni, açık bir programdan ve taktiklerden ve tutarlı bir devrimci proleter önderlikten yoksun oluşuydu. Ama çartistler, gene de, İngiltere’nin siyasal tarihini ve uluslararası işçi sınıfı hareketini büyük ölçüde etkilemişlerdi. -323
[234] Burada, dışişleri bakanının Fransa’nın diplomatik temsilcilerine gönderdiği ve Enternasyonale karşı mücadelede bütün hükümetleri güçlerini birleştirmeye çağırdığı 6 Haziran 1871 tarihli tamime, ve Dufaure yasasını incelemekle görevli komisyon adına Sacase’ın sunduğu 5 Şubat 1872 tarihli rapora değiniliyor. Favre’ın tamimine ilişkin Genel Konsey bildirisini Marx ve Engels kaleme almıştı. -324.
[235] Burada ve daha aşağıda Marx’ın Enternasyonalin Tüzüğünden yaptığı alıntılar, Cenevre Kongresinin onayladığı ve broşür olarak “Rules of the International Working Men’s Association, London 1867” başlığı altında yayınlanan metindendir. -326.
[236] Burada bir yanlışlık var: Genel Tüzüğün 6. maddesi Enternasyonalin 1866’daki Cenevre Kongresinde onaylanmıştı. Bkz: Congres Ouvrier de l’Association Internationale des Travailleurs, teni à Genève du 3 au 8 septembre 1866, Genève 1866, s. 13-14. -328.
[237] İşçi Federasyonu, 1871 güzünde Turin’de kurulmuştu ve mazzinicilerden etkilenmişti. Ocak 1870’te proleter öğeler bu Federasyondan ayrıldılar ve sonradan Enternasyonale bir kesim olarak kabul edilen L’Emancipazione del Proletario adını taşıyan bir dernek kurdular. Bu derneği Şubat 1877’ye kadar gizli bir polis ajanı olan Carlo Terzaghi yönetmiştir. -328, 509.
[238] İl Proletario. – 1872’den 1874’e kadar Turin’de yayınlanmış olan bir İtalyan gazetasi; bakunincileri desteklemiş ve Genel Konseye ve Londra Konferansı kararlarına karşı gelmiştir. -328.
[239] Bir burjuva demokratı olan Stefanoni, Kasım 1871’de, burjuva demokrat görüşlerle küçük-burjuva ütopik sosyalizminin karışımı bir programa sahip (toplumsal sorunu çözmek üzere tarım kolonilerinin kurulması, vb.) Genel Usçular Derneğini kurdu. Derneğin amacı, işçilerin dikkatlerini Enternasyonalden kaydırma ve onun İtalya’daki e.tkisini kırmaktı. Aynı zamanda, Stefanoni, Sosyalist Demokrasi İttifakı ile dayanışma içinde olduğunu ilan etti. Marx ve Engels’in Stefanoni’nin gerçek amaçlarını ve anarşistlerin burjuva demokratlarla olan dolaysız. bağlarını ortaya koyan açıklamaları, ve gene Stefanoni’nin planlarının İtalyan işçi sınıfı hareketinin kimi önderleri tarafından açığa vurulması, Stefanoni’nın İtalyan işçi sınıfı hareketini burjuva etkisıne sokma planlarını boşa çıkardı. -336.
[240] Neuer Social-Demokrat. – 1871’den 1876’ya kadar Berlin’de çıkan bir Alman gazetesi, lasalci Genel Alman İşçileri Birliğinin organı; bakuninci ve öteki anti-proleter eğilimleri destekleyerek, Enternasyonalin marksist önderlerine ve Alman Sosyal-Demokrat İşçi Partisine karşı bir kampanyaya girişti. -336, 512, 514.
[241] Beyaz Gömlekliler. – İkinci İmparatorluğun polisi tarafından örgütlendirilmiş çeteler. İşçi olduklarını iddia eden sınıf-dışı öğelerin oluşturdukları bu çeteler, yetkililerin gerçek işçi örgütlerini ezmelerine bahaneler sağlamak amacıyla provokatif gösteriler örgütlemişler, huzursuzluk yaratmışlardır. -336.
