1.KISIM , 3. BÖLÜM İNSANIN BİÇİMLENMESİ VE İLKEL TOPLULUK REJİMİNİN GELİŞMESİ
1. TOPLUMUN OLUŞU SIRASINDA ÜRETİCİ GÜÇLER
İnsanlığın ileriye doğru evrimi, üretici güçlerin, en başta da iş aletlerinin yetkinleşmesinin sonucu oldu.
Tarih-öncesi çok eski insanlara ait taşıl kemikler ve iş avadanlıkları, Çin’de, Hint’te, Seylan’da, Birmanya’da, Cezayir’de, Kenya’da, Uganda’da, Tanganika’da, Güney Afrika’nın başka bölgelerinde ve Avrupa’da bulunmuştur.
SSCB topraklarında, Ermenistan’da, Kırım’da, Kafkas kıyılarında, Dinyester havzasında ve Orta Asya’da, çok eski insansıların kalıntıları ve onların eylemlerinin izleri bulunmuştur.
İLKEL İNSANLAR
İlk insanlar, çağcıl torunlarından çok farklı idiler. Alınları basık ve geriye doğru yatıktı. Kaş kemerleri, belirginleşmişti ve gözler üzerinde siper görevi görüyordu. Çene kemikleri ise, öne doğru çok fazla çıkıntılıydı. Sırtları kambur gibi kemerli olarak ve dizlerini biraz bükerek yürüyorlardı. Ama insanlığın bu en eski temsilcileri, hayvanlar alemindeki atalarından da oldukça değişiktiler. Dikey bir duruşları vardı ve yüzyıllar boyunca büyümekte olan beyinlerinin hacmi, gittikçe, bugünkü insan beyninin hacmine yaklaşıyordu. İlkel insanlar, doğa güçleri karşısında, hemen hemen tamamıyla güçsüzdüler ve onların yaşayışı, hayvanlarınkinden pek az farklıydı. Ama onların kullandıkları gereçler yetkinleştikçe ve üretici güçler geliştikçe, doğal afetler üzerinde, ilk küçük başarılarını kazanır duruma geliyorlardı.
İŞ ALETLERİNİN GELİŞMESİ
İsa’dan aşağıyukarı 700.000 yıl önce, insan, ilk iş avadanlıklarını yapmak üzere taşları işlemeye başladı. Daha sonra, ilkel insan, çakıl taşlarını bölmeyi ve kırmayı öğrendi ve böylece keskin kenarlı kaba avadanlıklar elde etti. Odundan aletler de yapıyordu: ucu sivriltilmiş sopalar, beller vb.. Zamanla, insan, avadanlıklarını, kendi gereksinmelerine gittikçe daha iyi uyarlıyordu. Tarih-öncesi insanlar, sonunda, taşların her iki yanını yontmayı öğrendiler, böylece yontmak, biçmek, kesmek, vurmak ve giderek toprağı kazmak için kullandıkları çeşitli işler gören büyük avadanlıklar elde ettiler. Bu avadanlıklar, gelişmeleri ile pitekantropusa yaklaşmakta olan insansılar tarafından yapılmakta idi ve daha o zaman, büyük ölçüde uygulanıyordu.
Maddî malların ve insanların tüm yaşam evriminin bundan sonraki aşaması, 500.000 ilâ 300.000 yıl önce, her yanı yontulmuş, oval biçimde, keskin ve sivri, sözgelimi vurmak, malzemeyi kesmek ya da toprağı kazmak için vb. özel olarak uyarlanmış avadanlıklar ortaya çıktığı zaman başladı. İnsan, yaşamını sürdürmek için, gerçekleştirmek zorunda [sayfa 26] olduğu çeşitli işlemlere uygun aletler yapıyordu. Bütün bu çeşitli işleri görecek kazağılar; sistreler, sivri uçlar gibi aletler dizisini elde etmek için, taşları çok büyük bir ustalıkla yontmasını bilmek gerekiyordu. Bu da gösteriyor ki, üretim sırasında, insanın düzgün hareketler yapabilme yeteneği, önemli bir şekilde gelişmişti.
Yeni iş aletlerinin ortaya çıkışı, insanlığın bütün yaşamını değiştirdi. Bu aletler sayesinde avcı çok daha büyük bir başarı elde etmek olanağına sahipti ve koca yabanıl hayvanları, filleri, gergedanları, hörgüçlü yaban öküzlerini, rengeyiklerini ve atları vurabiliyordu. İnsan, aynı toprak alanından artık çok daha büyük bir ürün elde edebiliyordu; bu ise, onun, aynı yerde daha uzun zaman kalmasına olanak sağlıyordu. Av için en uygun olan yerlerin (hayvanların suya indikleri yerler, orman kenarları, hayvanların otladığı yerler) yakınında, insanlar, geçici olarak konaklar kuruyorlar, bu konak yerlerine yakın mağaralarda ya da saçak halindeki kayaların altında barınıyorlardı.
ATEŞİN KULLANILMASI
Bu çağda insan, artık hem ısınmak, hem yırtıcı hayvanlardan korunmak, hem bitkisel ve hayvansal besinlerini pişirmek, hem de yeni avadanlıklarını yapmak için ateşi kullanmasını biliyordu. Ateşten, özellikle taşları işlemek ve alevde ucu sertleştirilen kazıklar yapmak için yararlanıyordu.
Daha sert iklimlerde, insanlığın, ilerleyişini sürdürebil inesi için, yapay olarak ateş elde etmenin yeni yöntemlerini bulmak, geliştirmek gerekiyordu. İnsan, pratik çalışmaları sırasında, birbirine çarpılan taşların kıvılcımlar saçtığına ve birbirine sürtülen ağaçların ısındığına dikkat etti.
İnsan, ateş elde etmek için, bu fiziksel olaylardan yararlanarak, doğanın kör güçleri üzerinde ilk zaferini kazandı; yaşam savaşımında, daha önce kendisi için afet olan [sayfa 27] doğal güçlerden yararlanmaya çalıştı.
Pişirilmiş ya da ateşte kızartılmış besinler, daha besleyiciydi ve daha kolay sindiriliyordu; bu, aynı zamanda, ilkel insanlığın besin kaynaklarını zenginleştirmesine olanak sağlıyordu. Emek ile birlikte bu olgu, insanın biyolojik evrimini hızlandırmaya yardım ediyordu.
BUZUL DEVRİNDE İŞ ALETLERİNİN GELİŞMESİ
Yüzbin yıl önce, insanların yaşamında, yeni bir dönem açıldı. Kuzey yarıküresinde, iklim, birdenbire soğudu. Buzullar, ılıman bölgelere doğru kaymaya başladı ve Avrupa’nın büyük bir bölümü tümüyle buzullarla kaplandı. Bu dönemde, sıcak ülkelerde, bitmez tükenmez yağmurlar başladı. Bugünkü Sahra’nın bulunduğu topraklar, göller, ırmaklar, yüksek otlarla kaplıydı ya da bunların yerini sık tropikal ormanlar alıyordu. Sıcak iklimlerin bitkileri ve hayvanları, ya ölüyor ya da tropiklere doğru göç ediyordu. Bazı türler kayboluyor, yeni hayvan türleri, mamutlar, rengeyikleri, beyaz tilkiler ve benzerleri görünmeye başlıyordu. Ama, çalışma yetisi sayesinde, insanlık, sönüp gitmedi, hatta gelişmesini sürdürdü. Bu dönem insanlarının (néanderthaliens) kalıntıları, Avrupa’da (Almanya, İspanya, Belçika, Yugoslavya, Fransa, İtalya), Asya’da (Pakistan, Irak, Java vb.). Güney Afrika’da bulunmuştur. Sovyet topraklarında ise, Kırım’da ve Orta Asya’da keşfedilmişlerdir.
Toplumsal ilerleme, üretici güçlerin sürekli yükselişinden geliyordu. Avadanlıklar, gittikçe daha iyi farklılaşıyor ve özelleşiyordu. Aletler, genel olarak taştandı, ama üretim tekniği büyük ilerleme gösteriyordu. Kesici kenarları daha keskinleştirmek için son bir özel işlemden geçiriliyordu. Kamaların, taş ok uçlarının, derilerin işlenmesinde kullanılan kazağıların vb. ortaya çıktığı görülüyor. Ve iş aletlerinin yetkinleşmesi ile üretim deneyim ve yöntemi de ilerliyordu. [sayfa 28]
Avadanlıkların ilerlemesi, insanların başlıca faaliyeti haline gelen avlanmanın yaygınlaşmasına yardım etti. Sürek avları düzenlenerek, hayvanlar bataklıklara sürülerek ve buna benzer şekillerde, büyük topluluklar halinde ortaklaşa avlanmaya başlandı. İnsanlar, sık sık, avı bol olan yerlerde uzun molalar veriyorlardı. Bu molalarda, mağaralar, inler gibi doğanın sunduğu sığınaklarla yetinilmiyor, kötü havalardan korunmak için duvarlar ve saçaklar yapılmaya başlanıyordu.
2. ÇAĞCIL İNSANIN BİÇİMLENMESİ
KRO-MANYON (CRO-MAGNON) ADAMI
Toplumun üretici güçlerinin ilerlemesi ve insan türünün evrimi, MÖ 14. yüzyıl ile 9. yüzyıl arasında, genel olarak kro-manyon soyu denen bir insan soyu ortaya çıkardı. Kro-manyon adamları, bugünkü insandan hemen hemen farksızdı.
Bu soy, kendisini ortaklaşa çalışmaya adayan pek çok insan kuşağının uzun evrimi sonucunda oluştu. Yavaş yavaş ortaklaşa üretime, düşünceye ve telâffuz edilen dile iyice uyarlanmış bir organizma billurlaştı. Artık insanlığın evrimi, yalnızca insan toplumuna özgü yasaları izlemeye başladı.
Kro-manyon adamları, Batı Avrupa’nın ve Doğu Avrupa’nın (özellikleri Rusya ovasının), Güney Avrupa’nın, Kuzey Afrika’nın, Ön Asya’nın ve Orta Asya’nın, Kafkasya, Hindistan, Ekvatoral ve Güney Afrika’nın, Doğu, Kuzey-Doğu ve Güney-Doğu Asya’nın, Sibirya’nın, Kuzey Çin’in sakinleri idiler. Neandertalien adamlarınınki ile karşılaştırılacak olursa, kro-manyon adamlarının iş aletleri, daha yetkinleşmişti. Onların zanaatı, çeşitli işler için özel olarak yapılmış kemikten ve taştan geniş bir avadanlıklar dizisini kapsıyordu: odunu, kemiği, boynuzu, en gerekli avadanlıklar [sayfa 29] biçimine sokmak üzere oldukça kolaylıkla yontmaya olanak sağlayan her çeşit malalar ve lamlar. Bu döneme doğru, aynı şekilde, kemik uçlu kargılar, zıpkınlar ve gene kargıların ve mızrakların hareket hızını artırmaya yarayan ilk fırlatma aygıtları görünmeye başladı.
Üretici güçlerin düzeyi, insanlara, şimdi daha uzun süre yer değiştirmemek olanağını sağlıyordu; onun için, geniş klan evlerinden oluşan sabit köyler (aglomeralar) kurmaya başladılar.
İNSAN SOYUNUN BİÇİMLENMESİ
Çağcıl tipin oluştuğu çağda, ırklar, yani birbirlerinden derinin rengi, burnun ve dudakların biçimi, kıllanma sistemi gibi dış özelliklerle ayrılan geniş insan grupları da ortaya çıktı. Farklı coğrafî ortamların ve insan topluluklarının birbirlerinden yalıtılmış olmalarının etkisi altında ortaya çıkan bu nitelikler, ancak bugünün çağcıl somatik tipi temel çizgileriyle billurlaştığı zaman açıklanabilmişlerdir. Bu nitelikler, hiçbir şekilde, bireylerin iç yapısında, hele onların zihinsel yetilerinde, toplumsal kuruluşlarında ve kültür düzeylerinde yansımıyordu,
Irkların kökeninde, bütün insanların aynı ortak atadan gelmedikleri olgusunun bulunduğunu ve buradan hareket ederek, onların, soyluluk, değer ve hak bakımından eşit olmadığını, yani aşağı ırklar ve üstün ırklar bulunduğunu öne süren burjuva yazarların ırkçı teorilerinin hiçbir bilimsel ve tarihsel dayanağı yoktur. Bu teoriler, yalnızca sömürgeci fetihleri ve sömürüyü haklı göstermek, Asya, Afrika ve Latin Amerika halklarının ulusal kurtuluşları uğruna ve sömürgecilerin nüfuzuna karşı savaşımına engel olmak amacıyla uydurulmuş ve yayılmıştır.
İNSANLIĞIN COĞRAFÎ YAYILIŞI
Üretici güçlerin gelişmesi, insanlığın çoğalmasına yardım [sayfa 30] ediyordu. Bunun sonucu olarak, avlanmaya, balıkçılığa, bitkilerin toplanmasına uygun olan ülkelerde nüfus, aşırı derecede yoğunlaştı. Ama, uzun zaman aynı yerde kalan insanlar, artık kendilerini ve ailelerim beslemeyi başaramıyorlardı. Bu yüzden yeni topraklar aramak ve oralarda yerleşmek zorunda kalıyorlardı. Başka bir deyişle, insan gruplarının, başka yerde topluluklar kurmak üzere kendi eski topraklarını terkettikleri her zaman görülmekteydi. Öte yandan bu olgu, yeni toprakların değerlendirilmesine yardım ediyordu. Göç etmiş olanların ilgileri, artık ilk grupların ilgileri ile aynı olmadığı için, çeşitli yaşam tarzları ve diller biçimleniyordu: Göçler, insan gruplaşmaları arasındaki deneyim ve teknik alışverişini hızlandırıyor, bu bakımdan, üretici güçlerin ilerlemesi üzerinde uygun bir etki yapıyordu.
Kro-manyon adamları, hemen hemen bütün Avrupa, Asya ve Afrika’ya yayılmışlardı. Daha sonra (12.000 ya da 15.000 yıl önce), o zamanlar şimdikinden çok daha dar, ve yılın büyük bir kısmında buzullarla kaplı olan Bering Boğazı yolu ile Asya’dan Amerika kıtasına geçmeye başladılar. Gene aynı tarihlerde, insanlar, Sonde Adaları ve Malezya Takımadaları yoluyla Güney-Doğu Asya’dan gelerek Avustralya’ya yerleşmeye başladılar.
Böylece, insan topluluklarının en önemli kesimiyle ilişkileri kesik olan Amerika Hintlileri ve Avustralyalılar, çok özel koşullar içinde kaldılar; artık insanlığın geri kalan kısmının ortak deneyiminden yararlanamıyorlardı. Ama bu yalıtılmış durum ve çevrenin çetin doğa koşullarına karşın, Amerika ve Avustralya sakinlerinin evrimi de aşağıyukarı, başka yerlerdekiler ile aynı yolu izledi.
3. İLKEL TOPLULUK REJİMİNİN OLUŞUMU DÖNEMİNDE ÜRETİM İLİŞKİLERİ
İLK İNSAN SÜRÜSÜ
Neandertal-öncesi dönemde, insanlar, göçebe kalabalığı [sayfa 31] ya da sürüler halinde, birarada bulunuyorlardı. Üretici güçlerin çok düşük olan gelişme düzeyi yüzünden, böyle bir yaşam tarzını kabul etmek zorundaydılar. O zaman insanı, geçimini, pek ilkel olan silahları ile, ancak kalabalık topluluklar oluşturduğu sürece sağlayabilirdi. Bitkileri toplarken bile, insanlar, yabanıl hayvanların saldırılarına karşı koyabilmek için, toplu halde bulunmak zorundaydılar. İnsanlar, etkin avlanmaya geçtikleri zaman, kadın-erkek bütün üyeler, çabalarını birleştirdikleri takdirde, başarı elde ediyor ve geçim araçlarını sağlıyorlardı. Çalışma, ortak yaşam tarzının gelişmesi üzerinde, durmadan artan bir etki oluşturuyordu. Bütün üretim faaliyetleri, insanların nispeten kalabalık gruplar halinde toplanmasını gerektiriyordu. Ancak ortak yaşam, üretimin ilerlemesinin temeli olan birikmiş iş deneyim ve alışkanlıklarının korunmasını ve sonra gelecek kuşaklara aktarılmasını olanaklı kılıyordu.
DOĞAL İŞBÖLÜMÜ
Üretici güçlerin ve her şeyden önce yeni silahların (mızrak, kargı, vb.) gelişmesi, zaten topluluğun üyeleri arasında bir görev bölümünü doğurmuştu. Artık aralarından bir bölümü, herkesin gereksinmesi olan şu ya da bu zahireyi sağlayabilirdi ve ötekiler, başka işlerle uğraşabilirlerdi. Cinsiyetler arasındaki işbölümü de böyle oldu. Daha güçlü ve dayanıklı olan, analık ve gelecek kuşakların bakımı gibi görevleri bulunmayan erkekler, kendilerini, tümüyle ava vermeye, böylece et ve deri gereksinmesini karşılamaya başladılar; oysa kadınlar, yaşlılar ve çocuklar, doğrudan doğruya doğadan sağlanan besinlerin (yenen kökler, meyveler, yaban üzümleri, yumuşakçalar vb.) toplanması, balık avlama, aile ocağının bakımı (ateşin söndürülmemesi, evlerde düzenin sağlanması) işine ayrıldılar. Uzun yaşam deneyimi olan yaşlılar, iş avadanlıklarının yapımı ile de uğraşıyorlardı. Onlar, bir bakıma, kuşakların deneyimlerinin, [sayfa 32] ortaklaşa çalışma alışkanlıklarının taşıyıcıları idiler. Üretimde en bilgili oldukları için, bu ilkel insan topluluklarının öteki üyeleri yanında, belli bir saygınlık sağlıyordu, ve avlanmada ve ortak olarak yapılan öteki işlerde de şef rolü oynuyorlardı. Topluluğun bütün işlerinde, yavaş yavaş karar verecek duruma geldiler. Cinsiyet ve yaş ilkelerine göre, ilk doğal işbölümü böyle oldu.
Böylece, toplumun üretici güçlerinin evriminde büyük bir atılım gerçekleşmiş oldu.
Erkeklerin avda, kadınların besin toplama ve evin bakımında uzmanlaşması, emek üretkenliğini artırdı; çünkü bu uzmanlaşma, deneyimin birikimine, üretim araçlarının özelleşmesine yardım ediyordu. Üretimde çabaların basit birliği, en ilkel biçimde elbirliği, bireyin tek başına ulaşamayacağı sonuçlar sağlıyordu. Şimdi artık, çabaların basit elbirliği, yerini, yavaş yavaş topluluğun üyelerinin çeşitli faaliyetlerde uzmanlaşmasına dayanan bir çeşit daha gelişmiş bir ortaklaşmaya bırakıyordu. Başka bir deyişle, çalışmada elbirliği doğmuştu.
GENTİLİCE ÖRGÜTLENMENİN DOĞUŞU
Üretici güçlerin evrimi, insanlığın toplumsal yapısında değişikliklere neden oldu. ilkel göçebe kalabalığı, üretimde daha sağlam bir birlik ve ortaklık biçimine, yani üyeleri, ortak çalışmayla, cinsiyete dayanan doğal işbölümüyle ve ortaklığın bağrındaki ortak görevlerle birbirine kenetlenmiş gense yerini bırakıyordu.
Evlilik kurumunda değişiklikler başgösterdi, akrabalık ilişkileri, gentesin billurlaşmasında büyük rol oynadı. Sayı bakımından, ilkel topluluk, tarih-öncesi göçebe kalabalığından daha zayıftı, çünkü artık üretici güçlerin ilerlemesi, üretim için pek çok kişinin aynı zamanda ve değişmez bir şekilde birarada bulunmalarım zorunlu kılmıyordu. Ama, bazı işler (özellikle sürek avı), zaman zaman gentesin geçici [sayfa 33] olarak daha kalabalık topluluklar halinde ya da kabileler (tribu, aşiret) halinde birleşmesini gerektiriyordu.
Bu şekilde beliren kabile topluluğu da, karşılıklı olarak dil ortaklığını ve bir ölçüde, yaşayış biçimi ortaklığını belirliyordu. ilkel göçebe topluluğunun ayırdedici özelliği olan ve hayvanlar âleminden miras kalan düzensiz cinsel ilişkilerin yerini, dış-evlenme (exogamie), yani aynı klan üyeleri arasında evlenmenin yasaklanması aldı. Öte yandan dış-evlenme, klanlar arası bağları güçlendirdi, çünkü iç-evlenme (endogamie), ancak kabilenin oluşturduğu topluluk içinde evlenmeyi olanaklı kılabiliyordu.
Tamamıyla nesnel olarak ve insanların bilincinden bağımsız olarak akrabalar arasında evlenmenin yasaklanması, gerekli bir hale geldi. Grup halinde evlenme hâlâ devam ediyordu, ama derece derece, yalnız ana-baba ile çocuklar arasında değil, kız ve erkek kardeşler arasında da evlenmenin kaldırıldığı görüldü.
Böylece, ortak çalışma, üretici güçlerin ve üretim İlişkilerinin ilerlemesi, insan toplumunu, giderek sürü ya da göçebe kalabalık halindeki ilk düzenlerini bırakarak, üretimin gereklerine daha uygun olan biçime, aile düzenine geçmeye zorladılar.
KLAN TOPLULUĞUNDA ÜRETİM İLİŞKİLERİ
Genste olduğu gibi, ilkel göçebe kalabalığında, üretim ilişkileri, esas olarak, mevcut üretici güçler düzeyine uygun düşüyordu. Çok kabataslak olan aletler ve üretici güçlerin pek az gelişebilmiş olması, topluluğun bütün üyelerinin, maddî malların üretimine katılmalarını gerektiriyordu.
Üretim ilişkileri, karşılıklı yararlanma için hep birlikte çalışan gensler arasında mevcut olan üretim ilişkileriydi. Toplumun bütün üyeleri, maddî malların üretimine katılıyordu [sayfa 34] ve her üye, kendi yeteneğine göre hizmet görüyordu.
Her topluluk grubu, kendi belirli toprağında oturuyordu. Toprak ve toprağın zenginlikleri, başlıca emek aracını oluşturuyordu ve toprak, ortak olarak işletiliyordu, yani bütün topluluğa ait bulunuyordu.
Tarih-öncesi insanların tanınan tek eylemleri (bitkileri toplama ve avlanma), yalnızca bir tek toprak mülkiyeti biçimine yer veriyordu: ortaklaşa mülkiyet. Öte yandan, üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti, üretici güçlerin çok düşük düzeyde oluşunun, toplumun bütün çabalarının sürekli olarak, toplumun varlığı için vazgeçilmez olan maddî malların üretimi üzerinde yoğunlaşmasını gerektirmesinden ileri geliyordu.
Tarih-öncesi insanlar, güçlerini, ortak duygularından ve toplu halde çalışmalarından alıyorlardı. Üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti – işte, ilkel topluluktaki üretim ilişkilerinin dayandığı temel budur.
Üretici güçler düzeyinin düşüklüğü, çalışmanın toplumsal niteliği, gene bunlar gibi üretim araçlarının ortaklaşa mülkiyeti, karşılık olarak, maddî malların üleşilmesinde eşitliği gerektiriyordu. Toplum üyelerinin ortaklaşa çalışmaları ile elde edilen bütün ürün, üyeler arasında eşit olarak üleşiliyordu. Bu düzene karşı herhangi aykırı bir davranış, toplumun birçok üyelerinin ölümü demek olacaktı; çünkü elde edilen ürünler, ancak hayatî gereksinmeleri karşılamaya yetiyordu. Topluluğun üyelerinin hepsi, üretime eşit bir unvanla katılıyordu ve hepsi, gerek aletlerin, gerek emek ürünlerinin ortaklaşa sahibi idiler. Bu durum, ilkel toplulukta, üyeler arasında, koşullar ve servet bakımından herhangi bir eşitsizlik olmayışını ve toplumun toplumsal gruplara bölünmemiş oluşunu sağlıyordu.
İlkel topluluk, sınıfsız ve insanın insan tarafından sömürüsünün bulunmadığı bir toplumdu. [sayfa 35]
“İLKEL KOMÜNİZM” İLE KOMÜNİST TOPLUM ARASINDAKİ TEMEL AYRIM
Bazan, ilkel topluluk, karşılıklı olarak, “ilkel komünist toplum” ve bu toplumun bağrında yürürlükte olan üretim ilişkileri ise, ilkel komünizm olarak adlandırılır. Ama bu adlandırma, ilkel topluluğa, ancak insanın insan tarafından sömürülmesini, sınıflara bölünmeyi, özel mülkiyeti ve bir eşitsizliği tanımadığı ölçüde uygun düşer. O zaman, insanlar kadar üretici güçlerin gelişme düzeyinin de çok ilkel oluşu ve insanın emek üretkenliğinin çok düşük oluşu, bu ilkel komünizmi zorunlu kılıyordu. İnsanlar, doğa güçleri karşısında güçsüzdü ve hemen hemen yazgıları, tümüyle bu doğa güçlerine bağlıydı. Elde edilen maddî mallar, ancak (o da her zaman değil!) toplumun yaşamını sürdürebilmesini ve üyelerinin soyunu sürdürmesini sağlamaya yetiyordu.
Bu bakımdan komünist toplum, bu ilkel topluluğa taban tabana karşıttır. Komünizm, sınıfların bulunmadığı, üretim araçlarının ortak mülkiyetine dayanan, sınıfsız ve “herkesten yeteneğine göre, herkese gereksinmesi kadar” ilkesinin gerçekleşeceği bir toplum düzenidir.
ANAERKİLLİK
Üretici güçlerin gelişmesi, cinsiyete göre işbölümünü doğurmuştu. Yeni üretim aletlerinin yapılışı ile artık topluluğun yaşamını sürdürmek için yaptığı bütün ortak girişimlere: avlanmaya, bitkilerin toplanmasına, en gerekli eşyaların yapımına, bütün üyelerin katılmasını zorunlu kılmıyordu. Şimdi artık, klanın bir bölümü, belirli ürünleri herkese yetecek ölçüde sağlayabiliyor, toplumsal bakımdan yararlı faaliyetleri gösterebilmeleri amacıyla, öteki bir bölümü, serbest bırakabiliyordu. Böylece, üretici güçlerdeki ilerleme, bir ölçüde üretkenliği artırmıştı ki, toplum, daha şimdiden, kendisine gerekli olan maddî malların sağlanması [sayfa 36] için çalışmalarını bölebiliyordu. Kadınlar, giysiler, ev işlerinde kullanılan avadanlıklar yaparken, yenilebilir bitkileri devşirir ve yetiştirirken, ekip-biçer, yiyecekleri hazırlar ve benzeri işleri görürken, erkekler yalnız avla uğraşıyorlardı.
Kadınların ev işleriyle ilgili faaliyetleri bir dereceye dek güvenlik ve düzenli bir geçim kaynağı sunuyordu; oysa erkekler tarafından yürütülen avlanma işleri her zaman raslantıya bağlı kalıyor ve düzenli bir beslenmeyi güven altına alamıyordu. Bu, kadının, ekonomik yaşamda daha etkin bir rol oynamasını ve “klan”ın yönetimini üzerine almasını doğurdu.
Bu düzenin kurulmasında önemli payı olan bir başka etken de, kadının barınakta ya da bunun yakınlarında çalışıyor olmasıydı. Böylece kadın, ortak barınağın sahibesi görevini sürekli olarak yerine getiriyordu.
Yürürlükte olan ve yalnız çocuğun anasının kesinlikle bilinmesine olanak sağlayan grup evlenmesi, anakadının topluluk içindeki rolünü artırıyordu. Kadın, klanın atası sayılıyordu; kadın, ortak barınağın efendisi, hepsi birbirine anadan akraba olan bütün klan üyelerinin, çevresinde dolandıkları çekim merkezi idi. Her şey, anakadının toplumsal rolünü artırdı ve onun saygınlığını yükseltti. Anakadın, toplulukta, artık yönetici rolü oynuyordu. Bunun içindir ki, bu toplumsal örgütlenme biçimi, anaerkil gens ve bunun karşılığı olan düzen de anaerkil düzen adını aldı. [sayfa 37]
